فضای سبز شهری

بسیاری از ما در شهرها زندگی می کنیم، ولی هنگامی که با کمی دقت به اطراف خود نگاه می کنیم، در می یابیم شهرها تبدیل به موزه هایی شده اند که نازیبایی ها را به نمایش گذاشته اند. به هنگام طلوع آفتاب، کوچه ها و خیابان ها با دستان زحمت کش و پرکار نیروهای خدماتی شهرداری از آلودگی ها پاک می شوند و در انتهای روز، تمامی سطح کوچه و خیابان ها پر از زباله می شود.

در حال حاضر شواهد حاکی است که جهان را یک بحران زیست محیطی تهدید می کند. تغییر آب و هوا، از دست رفتن تنوع زیستی و تخریب لایه ازن همه ناشی از فعالیت های صنعتی ما در دو قرن اخیر است. کوشش های جهانی بر روی ایجاد محیط طبیعی و حفظ محیط زیست در اکوسیستم های بزرگ متمرکز شده که شهرها نیز یکی از این اکوسیستم های بزرگ هستند و باید به سمت ایجاد توسعه پایدار شهری سوق داده شوند. پایداری شهرها اساسا براجزای ساخته شده محیط شهری استوار است که توجه بیشتر به اجزای طبیعی و فضاهای سبز شهری را می طلبد.

تعاريف فضاي سبز شهري

آن بخش از فضاي سبز كه در محدوده شهر طراحي و بنا شده، فضاي سبز شهري ناميده مي شود، یا بخشي از سيماي شهر كه از انواع گياهان تشكيل شده است.

جامعترین تعریف: فضای سبز شهری بخشی از فضاهای باز شهری است که در عرصه های طبیعی یا مصنوعی آن تحت استقرار درختان، گل ها، چمن ها و سایر گیاهان است که بر اساس نظارت و مدیریت انسان با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص های مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیستی، زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستایی، حفظ، نگهداری یا بنا می شود.

که بطور کلی می تواند بصورت های زیر باشد:

- فضاي نسبتا بزرگ، متشكل از گياهان با ساختي جنگلي و برخوردار از بازدهي زيست محيطي و اكولوژيك معين و درخور شرايط زيست محيطي حاكم بر شهر.

- بخشي از مناطقي كه داراي گياهان يا هر گونه سبزينگي اعم از درختان، درختچه ها، گل ها و چمن هاست.

- بخشي از استخوان بندي شهري، به بيان ديگر فضاي سبز در كنار اسكلت فيزيكي شهر.

- اراضي اماكن مسكوني، تجاري و صنعتي، محل هاي كسب و پيشه و خدماتي، كه داراي پوشش گياهي چند ساله اعم از درخت، درختچه، نهال و گياهان پوششي است و به منظور استفاده هاي سودمندانه يا زيبايي طبيعي و تلطيف هوا در محدوده و حريم شهري احداث شده يا به طور طبيعي به وجود آمده باشد.

1- مفهوم واژه پارك

اغلب آنچه از تفرجگاه هاي معمولي، تصور مي شود اين است كه: تفرجگاه، منطقه اي است با درختزارهاي پراكنده با فضاي باز و كف پوش چمني كه به صورت مصنوعي يا طبيعي احداث و تنها به دستكاري و آرايش آن اكتفا شده است. اين نوع فضاسازي در شهرها براي تفرج عامه، جا افتاده ترين شيوه براي احداث تفرجگاه ها به شمار مي رود. امروزه در تعريف پارك جدا از سيماي فيزيكي آن، «تفرج» نقش اساسي دارد.

2-انواع پارك ها

پارك ها با حفظ مضمون خود بر حسب نوع استفاده، موقعيت يا ارزش، عناوين مختلفي پيدا كرده اند كه بدون توجه به طبقه بندي آنها مي توان تعدادي از آنها را نام برد.

پارك عمومي، پارك شهر، پارك حومه، پارك ايالتي، پارك ميان راه، پارك ملي، پارك ملي تاريخي، پارك ملي يادمان، پارك ملي نظامي، پارك ملي آثار تاريخي، پارك ملي حيات وحش، پارك نيمه ملي، پارك بين المللي، پارك جنگلي ملي، پارك طبيعي و... .

ضرورت و اهمیت وجود فضاي سبز

امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضاي سبز موثر در اشكال گوناگون آن ديگر قابل تصور نيست. شهرها به عنوان كانون هاي تمركز، فعاليت و زندگي انسان ها براي اينكه بتوانند پايداري خود را تضمين كنند چاره اي جز پذيرش ساختار و كاركردي متأثر از سيستم هاي طبيعي ندارند. در اين ميان فضاي سبز به عنوان جزء ضروري و لاينفك پيكره شهرها در متابوليسم آنها نقش اساسي دارند كه كمبود آنها مي تواند اختلالات جدي در حيات شهرها به وجود آورد.

فضای سبز و پارک بخشی از چهره مطلوب شهر را می سازد و یکی از نیازهای ضروری و پدیده های مطلوب زندگی شهرنشینی محسوب می شود. کیفیت و کمیت فضای سبز و پارک در بهبود شرایط محیط زیست نقش موثری دارد. رشد و توسعه روزافزون شهرها، عوارض مدرنیسم و زندگی شهرنشینی، محدودیت امکانات تفریحی، آلودگی هوا و صدا، فشارهای حاصل از کار روزانه و مشکلات تامین هزینه زندگی، آثار نامطلوبی در حیات سالم و فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و رفاهی شهرنشینان باقی می گذارد که با توسعه سریع فضاهای سبز دگرگونی های این عوامل نامطلوب انکارناپذیر می شود و احتیاجات مردم را در بهره برداری از امتیازات مفید این گونه مکان ها روزافزون می سازد. احداث فضای سبز به ویژه در شهرهایی که آب و هوای خشک دارند و از سرسبزی و هوای سالم برخوردار نیستند و آلودگی هوای تنفسی و صوتی سلامت شهرنشینان را تهدید می کند از اقدامات غیرقابل انکار مسئولین است در طراحی فضای سبز نه تنها باید اصول زیباشناسی و ویژگی های بومی مورد توجه قرار گیرد بلکه پیوندی از محیط طبیعی به محیط زیست بوده و سبب نزدیکی و ارتباط انسان با طبیعت باشد یکی از اصول مهم در ایجاد فضای سبز استفاده از درختان و درختچه های مناسب می باشد که علاوه بر پدیده تصفیه هوا در زیبایی هر چه بیشتر مناطق نقش به سزایی دارد.

مهم ترين اثرات فضاي سبز در شهرها، كاركردهاي زيست محيطي آنهاست كه شهرها را به عنوان محيط زيست جامعه انساني معني دار كرده و با مقابله با اثرات سوء گسترش صنعت و كاربري نادرست تكنولوژي از يك سو و بالا بودن سطح زيبايي از سوي ديگر، باعث افزايش كيفيت زيستي شهرها مي شوند. مهم ترين اثرات فضاي سبز در شهرها تعديل دما، افزايش رطوبت نسبي، تلطيف هوا و جذب گرد و غبار است. ساير اثرات فضاي سبز در شهرها نقش نسبي دارند ولي مجموعه اثرات فضاي سبز حضور آنها را در شهرها اجتناب ناپذير مي كند به طوری که بدون وجود آنها ممکن نیست شهرها پایدار باقی بمانند.