سامانه بام سبز در قالب اصول طراحي پايدار

ايده پايداري محيطي عبارت است از باقي گذاردن زمين به بهترين شكل براي نسل آينده، با اين تعريف فعاليت انسان زماني از نظر محيطي پايدار است كه بتواند بدون تقليل منابع طبيعي يا تنزل محيط طبيعي اجرا شود.

پايداري محيطي با هدف حفظ محيط زيست بر موارد زير تأكيد دارد: كاهش اتلاف و پخش انرژي در محيط، كاهش توليد تأثيرگذارنده ها بر سلامت انسان و استفاده از

مواد قابل بازگشت به چرخه طبيعت. اصل طراحي پايدار بر اين نكته استوار است كه ساختمان جزيي كوچك از طبيعت پيراموني است و بايد بعنوان بخشي از اكوسيستم عمل كند و در چرخه حيات قرار گيرد.

به طور كلي اصول طراحي پايدار عبارتند است از:

شناخت مكان :

طراحي پايدار با شناخت از مكان مطرح مي شود، در طراحي سامانه سبز محلي نيز بايد ابتد ا محل را از نظر ميزان سيلاب، جهت تابش، سيماي محله، ميزان آفتاب و ... تجزيه و تحليل كنيم. با توجه به تفاوت هاي اقليمي و مكاني در تهران كه به علت وسعت شهر و گستردگي آن از كوهپايه تا دشت تشديد شده است، اين الگو بايد براي هر چند منطقه مشابه در تهران بصورت جداگانه طراحي شود.

شناخت فرآيندهاي طبيعي :

در طبيعت اتلافي وجود ندارد ؛ توليد يك ارگانيسم ، غذا را براي ديگري فراهم مي سازد و به عبارتي سيستم هاي طبيعي چرخه بسته اي دارند .

ما بوسيله كار ب ا فرآيندهاي زنده به نياز گونه ها احترام گذارده و با طرحي كه بتواند خود رادر چرخه طبيعت قرار دهد، طراحي را به زندگي بازگشت مي دهيم.

هواي شهرهاي بزرگ مانند تهران معمولاً گرم و خشك مي باشد و درختان محدود شهر نمي توانند آب كافي به شهر برسانند تا آن را خنك و تازه نگه دارند .

بام سبز گسترده مورد نظر خرداقليم را به وسيله خنك كردن و مرطوب كردن هواي محيط بهبود مي بخشند و همچون فيلتري آلودگي هوا را كاهش مي دهند.

شناخت تأثيرات محيطي:

طراحي پايدار كوششي جهت شناخت از تأثيرات محيطي با ارزيابي سايت است . تأثيرات منفي محيطي مي تواند با كارآيي انرژي تجديد پذير، تكنولوژي ساختارها و انتخاب مصالح پايدار تخفيف پيدا كند .

بزرگترين نگراني در كلان شهرهاي عظيم همچون تهران تأثيرات محيطي شهرنشيني است كه سامانه هاي اين چنيني گام بلندي را در جهت تخفيف اين اثرات سوء برمي دارند. آلودگي روزافزون ابرشهر تهران و نيازهاي عمده شهر به پروژ ههاي اكولوژيكي بديهي است .

با توجه به گراني زمين و كمبود فضاي سبز شهري در تهران مزاياي زيست محيطي بام سبز به عنوان دليل اصلي ضرورت اجراي بام سبز در تهران به حساب مي آيد، اگرچه ميزان كمي آن مشخص نيست .

در واقع بام سبز اگر در سطح كلان ايجاد شود بخشي از نياز شهر به فضاي سبز را تأمين خواهد نمود.

شناخت مردم :

طراحي پايدار بايد گستره وسيعي از فرهنگ ها، نسل ها، مذاهب و عادات مردمي كه آن را بهكار مي برند و يا در آن

ساكن مي شوند را مورد توجه قرار دهد و اين نيازمند حساسيت به نيازهاي مردم و جامعه است.

با توجه به اينكه شكست يا موفقيت هر پروژه اي در گرو مقبوليت اجتماعي و فرهنگي است، اولين گام در اجراي اين سامانه در كشور شناخت فرهنگ مردم به خصوص محل هاي است كه قرار است اين سامانه در آنجا اجرا شود .

در بحث ايجاد راهكارهاي لازم براي ايجاد جذابيت هاي

فرهنگي و بهبود منظر شهري بوسيله بام هاي سبز در تهران مي توان در جهت ايجاد مكاني براي استراحت و ورزش، محلي براي گذراندن شب هاي گرم تابستان، محل ملاقات ها و جلسات در آپارتمان هاي بزرگ اقدام نمود.

نتيجه گيري :

توسعه پايدار توسع هاي است كيفي و متوجه كيفيات زندگي كه هدف از آن بالا بردن سطح كيفيت زندگي براي آيندگان مي باشد . توسعه پايدار در سه حيطه داراي مضامين عميقي است : پايداري محيطي ، پايداري اقتصادي و پايداري اجتماعي .

تنها در صورتي ميتوان از مزاياي بام هاي سبز استفاده نمود و به پايداري و دوام آن اميدوار بود كه در قالب برنامه هاي كلان توسعه پايدار و در شاخه سامانه سبز پيگيري و اجرا شود . به عنوان مثال مي توان محله اي را در مراكز شهري كلان شهر تهران انتخاب نمود و سامانه سبز را در آن اجرا كرد.

در راستاي تبديل بام هاي سياه موجود به بام هاي سبز در تهران بايد در قالب الگوهاي توسعه پايدار و ضوابط كلان براي آن برنامه ريزي نمود و بدين ترتيب اين الگوي جامع همانند طرح هاي جامع ديگر براي شهرها قابل برنامه ريزي و اجراست .

همچنين موارد زير را نيز بايد در نظر داشت:

- از الگوهاي جامع موجود در كشورهاي پيشرفته در اين زمينه و سابقه آن ها ميتوان سود برد.

- اين الگو بايد در برنامههاي بلند مدت دولت و سازمان هاي متبوع در دستوركار قرار گيرد.

- با در نظر گرفتن تفاوت هاي اقليمي و مكاني در تهران كه به علت وسعت شهر و گستردگي آن از كوهپايه تا دشت تشديد شده است، اين الگو بايد براي هر چند منطقه مشابه در تهران بصورت جداگانه طراحي شود.

- در طراحي الگوي جامع بايد اهداف و فوايد اساسي مورد انتظار از بام سبز در هر ناحيه با نتايج امكان سنجي ساختمان هاي موجود در آن تركيب شده و با توجه به آن اقدام به تدوين استانداردهايي نمود كه در آن به چگونگي طراحي و اجراي بام هاي سبز و نوع مواد بكار رفته پرداخته شود.

- الگوي جامع بايد توسط متخصصين امر تهيه شده و بصورت كاملاً علمي شامل استانداردهاي معماري، سازه، گياه شناسي،محيط زيست، آبشناسي، شهرسازي، منظر و فضاي سبز باشد.

در بحث تدوين راهكارهاي لازم براي ايجاد جذابيت هاي فرهنگي و بهبود منظر شهري بوسيله بامهاي سبز در تهران ميتوان در جهت ايجاد مكاني براي استراحت و ورزش، محلي براي گذراندن شب هاي گرم تابستان، محل ملاقات ها و جلسات در آپارتمان هاي بزرگ، مكاني مناسب براي برگزاري جشن ها و مراسم اقدام نمود .

تأثير بام هاي سبز بر سيماي شهري عبارتند از بهبود نماي شهري بخصوص در نواحي با آلودگي بالا و پوشاندن قسمتي از نماي دود گرفته ساختمان ها، بهبود خط آسمان شهر با طراحي مناسب، پنهان كردن نازيبايي ساختمان ها از جمله اتاقك و تجهيزات آسانسور، دودكش و تجهيزات مربوط به سيستم هاي گرمايشي و سرمايشي با توجه به طراحي هاي ضعيف و نازيبا در عمده ساختمان هاي تهران اين امر بسيار مفيد خواهد بود.

پيشنهاد مي گردد در مواردي نصب بام هاي سبز بصورت قانون درآيد مانند زمين هايي كه قبلاً كاربري سبز داشته، نواحي داراي بحران آلودگي، كارخانه ها، كارگاه ها و كليه ساختمان هايي كه آلاينده محيط هستند، كليه ساختمان ها و تأسيسات وابسته به سازمان هاي متولي فضاي سبز، محيط زيست و سازمان هاي مرتبط، اهداي حمايت هاي ويژه همانند انتخاب طرح هاي برتر بام سبز يا

تشويق انجمن هاي دوستداران محيط زيست، ايجاد زمينه براي طراحي و اجراي پاركهاي طبقاتي در نواحي با تراكم بالا كه با كمبود فضاي سبز استاندارد مواجه هستند .

به كار بردن اين سياست ها در جامعه باعث ترويج استفاده از اين بام ها مي گردد. علاوه بر اين با قانونگذاري در مكان هاي خاص كه ايجاد بام سبز در آنها لازم است مي توان اين امر را قانوني كرد؛ بطور مثال پيشنهاد مي گردد در موارد زير نصب بام هاي سبز بصورت قانون درآيد:

- كساني كه زمين آنها قبلاً كاربري سبز داشته يا باغ هاي قديمي را تصرف كرده اند.

- نواحي داراي بحران آلودگي مانند ميدان فاطمي، ميدان انقلاب

- كارخانه ها، كارگاه ها و كليه ساختمان هايي كه آلاينده محيط هستند، مانند عمده كارخانه هاي مسير اتوبان كرج به تهران.

- كليه ساختمان ها و تأسيسات وابسته به سازمان هاي متولي فضاي سبز، محيط زيست و سازمان هاي مرتبط

- اهداي حمايت هاي ويژه همانند انتخاب طرح هاي برتر بام سبز يا تشويق انجمن هاي دوستداران محيط زيست

- ايجاد زمينه براي طراحي و اجراي پاركهاي طبقاتي در نواحي با تراكم بالا كه با كمبود فضاي سبز استاندارد مواجهند.

در مجموع بايد به اين نكته اساسي توجه شود كه هزينه هاي طراحي و اجراي يك بام سبز نبايد با هزينه هاي يك بام معمولي مقايسه شود؛ بلكه اين مقايسه بايد با هزينه هاي سرسام آور ناشي از آلودگي آب، هوا و محيط؛ امراض و مرگ و مير ناشي از اين آلودگي ها؛ آسيب هاي فردي و اجتماعي ناشي از نبود فضاي سبز در محيط مصنوع صورت گيرد .

هزينه هاي سنگين استفاده از سوخت هاي فسيلي رو به پايان، تأثيرات عميق روانشناختي ناشي از نازيبايي و بي روحي شهرها، مسائل ناشي از سيلاب ها و آبگرفتگي ها، هزينه هاي كنترل آبهاي سطحي، هزينه هاي ناشي از عايق كاري و اجراي چند باره بام هاي سياه سنتي را به هزينه هاي فوق بايد اضافه نمود .

تحقيقات و مطالعات ديگري در مورد سامانه بام سبز مي تواند صورت گيرد كه اين موضوع را در ساير رشته ها و تخصص ها دنبال نمايد و بدين ترتيب در جهت رفع نواقص اين سامانه و توسعه آن در كشور اقدام شود؛ اين موضوعات مي تواند در ارتباط با سرفصل هاي زير و در رشته هاي معماري، معماري منظر، محيط زيست، شهرسازي، مهندسي آبياري، مهندسي سازه، مهندسي كشاورزي مورد توجه قرار گيرد.

- اجراي بام سبز بر اساس نيازهاي ساختمان

- بررسي سازه هاي داراي بام سبز در ارتباط با زلزله (در بخش محاسبات ساختمان)

- مديريت آبياري بام سبز در جهت كاهش مصرف آب (در بخش مهندسي آبياري)

- چگونگي بهينه سازي اقتصادي بام سبز متناسب با نيازهاي جامعه

- طراحي بامهاي سبز در سطح كلان از منظر شهري (در بخش شهرسازي)

- طراحي كاشت بام سبز و گياهان متناسب با اقليم و ساختمان (در بخش محيط زيست و مهندسي كشاورزي)