راههای پیشگیری و کنترل بیماری آتشک

راههای پیشگیری:

پیشگیری از بیماریها خصوصاً بیماریهای باکتریایی که عموماً برای کنترل آنها سم مؤثری وجود ندارد از ساده ترین و مؤثرترین روشهای شناخته شده در دنیا می باشد.در مورد بیماری آتشک چندین روش پیشگیری مطرح می باشد که در ادامه به آنها اشاره می شود:

1-کوشش کافی شود تا با مدیریت صحیح باغبانی و رعایت بهداشت کامل باغات ،باکتری وارد باغی نشود و با کنترل به موقع ،بیماری در منطقه ای شیوع پیدا نکند.این امر با آموزش مستمر باغداران به اصول باغداری جدید و قدیم و تنظیم و اجرای مقررات قابل عمل قرنطینه خارجی و داخلی امکان پذیر می باشد.

2-از کاشت توأم چندین گیاه میزبان باکتری چون سیب ،به و گلابی در یک باغ خودداری شود.

3-از کاشت درختان بسیار حساس این باکتری چون به و زالزالک به عنوان بادشکن در اطراف باغات خودداری و به جای آنها از درختان غیر مثمر استفاده شود.

4-بتدریج انواع مقاوم به این بیماری جایگزین انواع حساس شود.در حال حاضر بعضی ارقام درختان میوه دانه دار در باغات آلوده از خود مقاومت نسبی نشان می دهند که ضروریست وضعیت این ارقام با ارقام متعدد خارجی در شرایط کشور بررسی و ارزیابی شود و این نظریه جدید را نیز باید مد نظر داشت که پایه های حساس چون M9 و M26 ممکن است منشاء آلودگیها از قسمت تنه به قسمتهای هوائی درختان باشد.

5-در باغاتی که درختان میوه آن به سبب تنوع انواع ،بطور مرتب و دائم یا متناوب دوره گل دهی دارند خطر بروز و شیوع بیماری به مراتب بیش از باغاتی است که دوره شکوفه و گل در آنها بسیار کوتاه و تنوع میزبانی حداقل مقدار ممکن است.

6-ورود و خروج نهال درختان میوه دانه دار فاقد گواهی بهداشت در باغات کنترل شود و سعی شود از بدو امر اینگونه نهالها به دلیل حساسیت بیشتر به بیماری در مجاورت درختان قدیمی باغات میوه کاشته نشود.

7-به دلیل اینکه بعد از گلها ،شاخه های جوان هستند که حساسیت شدید به آلودگی باکتریائی دارند باید سعی شود از تحریک بی رویه رشد درختان با استفاده از کودهای ازته چون نیترات کلسیم یا نیترات آمونیوم و آبیاری بیش از حد در فصل بهار خصوصاً در دوره شکوفه دهی درختان خودداری شود.در این خصوص توصیه می شود زمان کوددهی به فصل پاییز موکول شود و نوبت های آبیاری به حداقل میزان خود برسد تا با تبخیر آب مازاد در سطح باغات ،رطوبت لازم برای توسعه بیماری فراهم نگردد و کلیه پاجوشهای درختان به دلیل حساسیت و امکان توسعه آلودگی حذف شوند.همچنین به دلیل حساسیت درختان میوه دانه دار در خاکهای اسیدی به بیماری آتشک ،توصیه می شود PH خاکها در باغات جدید قبل از کاشت نهالها کنترل و تنظیم شود.

8-عملیات هرس تا حد امکان در فصل زمستان انجام گیرد زیرا جمعیت باکتری عامل بیماری آتشک در زمستان غیرفعال و محدود به محلهای پوست مردگی یا شانکر می شود.در صورتیکه بیماری به طور پنهان و بدون علائم ظاهری روی معدود درختان وجود داشته باشد ،با عملیات هرس زمستانه حتی بدون ضدعفونی ابزار هرس بیماری توسعه نمی یابد.

9-از احداث باغات جدید و نهالستانهای درختان میوه دانه دار در مجاورت باغات و مناطق به شدت آلوده جداً خودداری شود.

10-علاوه بر نظارت مستمر باغ خود ،باغات اطراف نیز زیر نظر قرار گیرند و به محض مشاهده علائم مشکوک بیماری ،مورد آلودگی به مراجع ذیصلاح کشاورزی هر منطقه گزارش شود.

11-با توجه به اینکه زنبور به عنوان ناقل مهم بیماری در باغات محسوب می گردد ،ضروریست با آگاهی دادن باغداران و تشکیلات ناظر بر زنبورداری از استقرار کندوها در باغات مناطق آلوده جداً خودداری شود.

اگرچه تشخیص اولیه این بیماری با بیماری دیگر باکتریایی P.dyringae به آسانی و بدون بررسیهای آزمایشگاهی چندان مقدور نیست ،لیکن باید توجه داشت در بیماریهای مهم باکتریایی چون بیماری آتشک اگر آلودگی یک شکوفه و وجود یک شانکر به طور بالقوه میتواند آلودگی یک باغ را به همراه داشته باشد ،آلودگی یک باغ نیز در شرایط آب و هوایی خاص میتواند به صورت کانون مهم آلودگی ،باغات منطقه بزرگی را آلوده سازد.

راههای کنترل بیماری

کنترل مؤثر این بیماری فقط از طریق کنترل تلفیقی(کنترل های فیزیکی،شیمیایی و بیولوژیکی) امکان پذیر است.به همین سبب در صورتیکه در باغی آلودگی اولیه مشاهده شد ضروریست اقدامات زیر مرحله به مرحله و با دقت تمام انجام گیرد:

1-با بازدید نهالها،سرشاخه های درختان و گیاهان زینتی میزبان چون رز ،سعی شود بیماری در آلودگیهای اولیه کشف و ریشه کن شود ،زیرا با توسعه و ظهور علائم تیپیک بیماری کار کنترل با دشواری و با خسارات وارده زیاد شاید امکان پذیر باشد.

2-به محض مشاهده علائم اولیه بیماری ضروریست شاخه های آلوده درختان بیمار به سرعت هرس و سمپاشی شوند تا جمعیت باکتری به حداقل تعداد ممکن برسد.برای این منظور لازم است به چند نکته مهم در یک عملیات صحیح هرس اشاره شود:

1.2-از عملیات هرس در روزهای بارانی و مرطوب جداً خودداری شود چون بارندگی و رطوبت بیماری را توسعه می دهند.

2.2-حتماً با هر عمل هرس روی شاخه های آلوده درختان بیمار ،ابزارهای هرس چون قیچی ،چاقو یا اره باغبانی کاملاً ضدعفونی شوند.زیرا تیغه های ابزار باغبانی در هر هرس آلوده به باکتری می شوند خصوصاًاگر هرس در فصل تابستان انجام شود زیرا در این زمان باکتری بیش از هر زمان دیگر در شاخه های آلوده فعال و آماده انتشار است.

3.2-محلهای هرس شده با رنگ سفید یا هر رنگ دیگر علامت گذاری شوند تا در بازدیدهای بعدی وضعیت توقف یا توسعه بیماری کاملاً مشخص شود.

4.2-موفقیت عملیات هرس مرهون سمپاشی بلافاصله درختان هرس شده است.تأخیر در سمپاشی به اندازه تأخیر و تعلل در انجام هرس به موقع عملیات کنترل را بی تأثیر می گذارد.

3-در موضوع مهم سمپاشی آنچه بیش از همه اهمیت دارد آن است که در حال حاضر هیچ سم اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد و مؤثرترین سموم شناخته شده بغیر از آنتی بیوتیکها ،بردو دوقلو و بردوفیکس هستند.از طرفی چون سموم مسی به حالت سیستمیک نبوده و صرفاً جنبه حفاظت سطح گیاهان را دارا می باشند.از این نظر توصیه های مهمی که در ارتباط با استفاده مؤثر از بردو دوقلو و بردوفیکس ارائه می دهند به شرح زیر است:

1.3- تا پایان دوره ی گل دهی استفاده به موقع و در چند نوبت یکی از این سمها ضروری است.در هنگام سمپاشی سعی شود تمام سطح درختان سمپاشی شود.

2.3-بعد از هرس یا هر شرایط نا مساعد جوی که توام با طوفان،باران،تگرگ و نظایر اینها باشد و احتمال شکستگیهای زیاد شاخه ها وجود داشته باشد لازم است حداکثر تا 24 ساعت بعد از یک نوبت سمپاشی با بردوفیکس یا بردو دوقلو علاوه بر جدول زمانی سمپاشی دوره گل دهی که در ادامه خواهد آمد در سطح باغ تکرار شود. همچنین در صورتی که شرایط مطلوب توسعه بیماری(متوسط درجه حرارت 25-28 و متوسط بارندگی حدود 2/4 میلی متر) پس از پایان دوره گل دهی همچنان فراهم باشد به خصوص اگر در در دوره گل نیز شرایط آب و هوایی مساعد رشد و بیماری زایی باکتری بوده باشد لازم است 3 تا 5 مرتبه سمپاشی بعد از دوره گل دهی با بردو دوقلو یا بردوفیکس و با فاصله زمانی 7 تا 12 روز در سطح درختان باغ انجام گیرد.

3.3- هم زمان با مبارزه ی شیمیایی علیه باکتری بیماری زا ضروری است شکوفه های ثانویه درختان حذف گردند زیرا محافظت شیمیایی از شکوفه های ثانویه یا شکوفه ی تابستانه موجب میشود تعداد و تکرار سمپاشی ها از 1 تا 4 بار سمپاشی مؤثر دوره گل دهی به 15 تا 20 بار افزایش یابد.این امر علاوه بر هزینه های سنگین کنترل، امکان کنترل بیماری را در حد مؤثر و رضایت بخش منتفی میسازد.

4.3-برنامه بسیار مهم کنترل بیماری رعایت جدول زمانی سمپاشی زیر است:

در 5% زمان باز شدن شکوفه ها ،50% باز شدن شکوفه ها و هنگامیکه شکوفه ها کاملاً باز شدند.البته برای اطمینان از تأثیر سمپاشی در مرحله گل دهی ،یک نوبت سمپاشی فوق العاده در مرحله متورم شدن جوانه ها با بردوفیکس 1% توصیه می شود.